به گزارش خبرگزاری تابناک کرمانشاه به نقل از فارس کرمانشاه، مراسم عزا و ماتم، از دست دادن عزیزان به شکل متنوعی و با آداب و رسوم مختلفی در سرتاسر کشور برگزار میشود.
این آداب و رسوم فاتحه و عزا از سه روز تا یک سال متغییر است، و باید این نکته را گفت که در قدیم ساده و بیآلایش صورت میگرفت، اما امروزه با نهایت تجملات و رسوم نامناسب برگزار میشود.
از جمله اعمال نامناسب در این مجالس نام بردن از افراد و اینکه فلانی آمد و اسم بردن جایگاههای متعدد افراد در مجلس عزا است، این مجالس باید بگونهای باشد که حاضران را به این فکر وادارد که روزی این بساط برای من هم برپا خواهد شد، نه اینکه در تمام طول مراسم نام افراد حاضر در جلسه آورده شود و مجلس ترحیم به مجلس تقدیر و تشکر تبدیل شود.
شرح کوتاهی از این آداب و رسوم در استان کرمانشاه به شرح ذیل است؛
*شهرستان کنگاور
از سنتهای غالب این شهرستان این است که بعد از متوفی، به خاطر صاحب عزا سه روز کار را تعطیل و پس از سه روز بهکار خود مشغول میشوند، تا رفتن چهلم متوفی مردم به این خاطر شادی نمیکنند، اگر کسی از خانوادهای فوت میشود، مردم تاچند روز صاحبان عزا را دعوت میکنند که در خانه خود نباشند.
یک نهار بهعنوان خیرات برای شخص مرحوم میدهند، اگر کسی بخواهد ازدواج کند، خانواده او برای احترام به صاحب عزا، هدیهای را برای او میبردند که شامل: پارچه، حنا، صابون و ... بود.
*شهرستان سنقرو کلیایی
کسی که فوت میکند ابتدا مردم محل را خبر میکنند، همه در منزل متوفی جمع شده گریه و شیون میکنند و سپس مراسم چَمری و کُتل با ساز و دُهُل اجرا میشود، ضمن اجرای مراسم چمر و عزاداری، عدهای متوفی را شسته و کفن میکنند.
پس از انجام مراسم تفسیل، ساز و دُهُل در جلو و جنازه در پشت بهسوی گورستان حمل و دفن میشود، پس از دفن به در منزل متوفی آمده فاتحه میخوانند و به خانههای خود باز میگردند، از مردم محل دعوت میشود که برای روز سوم در مجلس ختم متوفی در منزلش جمع شوند.
پس از مراسم سالگرد، دو روز بعد نزدیکان متوفی به منزل او رفته و خانوادهاش را از عزا درمیآورند.
*شهرستان پاوه
پس از دفن متوفی به خانه بازمیگردند و مجلس ختم و سوگواری تشکیل میدهند که به گویش محلی«پَرسَه» گویند، اگر متوفی بزرگسال باشد مراسم فاتحهخوانی در مسجد برای وی برگزار میکنند و تا سه روز هم ادامه دارد و در این مدت تمام اقوام و خویشان متوفی در مسجد به عزاداری نشسته و بهکار و کاسبی خود ادامه نمیدهند و نهار را در مسجد صرف میکنند.
پس از پایان هر روز فاتحهخوانی، مردم محل به اتفاق ملا یا پیشنماز همان مسجدی که فاتحهخوانی در آن برگزار شده است به سر گور متوفی رفته فاتحه میخوانند و پس از چند دقیقه بازگشته و به خانه صاحب عزا رفته و شب را تا دیروقت میمانند.
زنان هم مثل مردان، دستهدسته میآیند و این عمل آنها تا سه روز متوالی که عبارت است از دو الی سه مرتبه در روز ادامه دارد و هر دسته پس از گریه و زاری و خواندن فاتحه، آنجا را ترک میکند.
در این هنگام نانهای گردوئی را بین ختمگزاران قرآن توزیع میکنند و بقیه را بین افرادی که در مسجد گوش به نوای قاریان و ختم قرآن کردهاند داده میشود. پس از آن فاتحهای دیگر نثار مرده کرده و به خانههای خود باز میگردند.
*شهرستان کرمانشاه
مراسم عزا و ماتم از دست دادن عزیزانشان را به کردی مویه مینامند، هرگاه یکی از آنان فوت کرد، به شیوهای خاص خود در مراسم تدفین و سوگ او شرکت میکنند، به محض شنیدن درگذشت یکی از نزدیکان، همه جمع میشوند و برای کمک به خانواده متوفی، به نزد آنان میروند.
مردان صاحب عزا در یک طرف و زنان در سمت دیگر به استقبال از تازهواردان، میشتابند و در حالیکه زنان صاحب عزا با حالتی پریشان، پاسخ تسلی آنان را میدهند و مردان نیز دو دست به سینه مینهند و بدینحالت اندوه خود را ابراز میدارند.
شرکتکنندگان در مراسم نیز برای تسلی دل بازماندگان و اینکه در غم و اندوه آنان شریک هستند، چون آنان رفتار میکنند تا زمانیکه بههم برسند، آنگاه هر دو گروه در یک صف قرار میگیرند و خود را برای شرکتکنندگان بعدی آماده میکنند و با همان شیوه عمل کرده و این حالت تا پایان مراسم ادامه پیدا میکند.
در مراسم سوگواریها در کرمانشاه، همیاری و همگامی آنان در برگزاری مراسم عزاداری است که از بذل هیچگونه کمکی به همدیگر دریغ نمیورزند.
*ایل سنجابی
مراسم تغسیل و تدفین عادی و معمولی انجام میشود، اگر متوفی سرشناس باشد و اشخاصی که به فاتحهخوانی میآیند زیاد باشند، تا چند روز، هر روز یک تیره را آگاه میکنند و نهار میدهند عزاداران بالای کلاه و روی شانههای خود را گل میزنند و گریه و شیون میکنند.
صاحبان عزا به استقبال آنان میروند و یک رأس اسب لباس متوفی و اسلحه او را حمل میکند. زنان دور اسب جمع شده عزاداری میکنند. در فاتحهخوانی اشخاص بزرگ که آمد و رفت زیاد میشود، پرسانه با فاتحهخوانی متداول است یعنی روز قبل هر دسته از مدعوین بنا به وضع مالی خود روغن، گوسفند، برنج، قند و شکر و ... برای صاحب عزا میفرستند. هفته و چله موسوم نیست، ولی سرسال خرج میدهند.
عدهای نیز هستند که مرگ را خوشی تلقی کرده و اصطلاح معروف امانت خدا برگشت را اظهار میدارند.
*ایل کلهر
هنگام فوت یکی از افراد ایل، اهالی به محل سکونت خانواده عزادار میروند، معمولاً رسم است که بهمنظور حمل جنازه باید پسران و بزرگان فامیل متوفی حضور داشته باشند، پس از حاضر شدن همه نزدیکان و بستگان متوفی، جنازه را به سر نهر با چشمهای میبرند که به آن شورماتگه میگویند.
پس از نشستن و کفن کردن متوفی و انجام مراسم دینی، جنازه را به گورستان برده و طبق آئین مقدس اسلام دفن میکنند.
شب اول (شب شام)، اهالی را برای صرف شام دعوت میکنند، در طول پنج الی هفت روز مردم برای تسلیت گفتن به خانه متوفی میروند و اغلب شام یا ناهار در آنجا میل میکنند. در این ایام در نزدیکی خانه شخص در گذشته، چوب بلندی که با مخمل پوشاندهاند (به شکل عَلم) در میدانی نصب میکنند و اگر متوفی صاحب اسبی نیز بوده، اسب را با پارچه تزئین کرده در کنار علم نگاه میدارند.
اغلب افرادی که برای همدردی به منزل متوفی میآیند با خود قند، شکر، برنج، روغن و گوسفند نیز میآورند و در میدان فوقالذکر با خانواده عزادار ملاقات کرده و تسلیت میگویند.
بعضی اوقات خانواده صاحب عزا ظرفی پر از گل را وسط میدان نهاده و افرادی که برای تسلیت میآیند مقداری از گل را بر سر میمالند و وارد سیاهچادرهایی که قبلا برپا شده، میشوند.
در هر چادر یک نفر با آواز بلند اشعاری درباره متوفی و ویژگیهای او میسراید و بعد نیز اشعار مذهبی خوانده میشود. اینان را چَمریگو مینامند که در اصطلاح محل چَمر به معنی عزا است و چَمری گویان به معنی مرثیهخوانان هستند.
در مجلس زنان هم زنانی بهنام بلوان توجه و اشعار مذهبی میخوانند. مردم ایل کلهر در شب جمعه اول، شب هفت، چهلم و سر سال (در سایر شبهای جمعه فقط فامیل متوفی) برای فاتحهخوانی به سر خاک میروند. مراسم عزاداری گاه تا یک سال ادامه پیدا میکند. پس از پایان سال، خویشاوندان و نزدیکان متوفی لباسهای تازهای را که برای خانواده عزادار خریدهاند. نزد آنان برده و لباسهای سیاه را از تن آنها درآورده و لباسهای نو را به تن آنان میکنند. در بعضی مواقع زنان متوفی بیش از یک سال لباس سیاه بر تن دارند.
*ایل گوران
پس از تغسیل و تدفین و به خاک سپردن متوفی، یک نفر سید روی گور رفته سه بار این جملات را میگوید و دیگران آمین میگویند:”صبوری دلان - کوتاهی خمان - روح نوگذشتگان - بهشت ما واشان - خدا بیامرزد - وسی لدامان علی گواه تو“
شب هفته و چله را میگیرند و کسانی که شرکت میکنند قند، گوشت و ... همراه میآورند.
به دنبال برخی آداب و رسوم برخی مراسمها، در مراسم عزا و ماتم از دست دادن عزیزان سنگین و هزینهبر است به طوری که هزینه «مردن» در این روزها با چشمهمچشمیهای بیشتر از هزینه زندگی شده از این رو، تعدادی از روستاها و شهرستانهای استان کرمانشاه و مردم آنان تصمیم بر کنار گذاشتن برخی از آداب و رسوم کردهاند.
برای مثال بیانیه ارزشمندی توسط روستای چشمه سنگی اسلام آباد غرب، در خصوص تفاهمنامه جمعی برای سازماندهی مراسمات فاتحهخوانی که بسیار خردمند و عاقلانه تنظیم شده و انتظار میرود سایر روستاها و مناطق دیگر نیز وارد اقدام شده و در راستای تشویق این امر خیر مراتب را به مناطق دیگر انتقال دهند.
بندهای مصوبه که توسط اکثریت بزرگان و ریشسفیدان روستای چشمهسنگی در جلسهایی به امضا رسیده؛ عدم خونریزی در روز تشییع جنازه، حذف مداح به صورت کلی در سطح شهر و روستا، عدم نصب پلاکاردهای مختلف، کوتاه و قرار گرفتن افراد درجه یک خانواده معزا در صف، اقوام و آشنایان بعد از مراسم هفتم نسبت به کار خیر خود اقدام کنند، حذف مراسم هفتم، چهلم و سالگرد و پخش میوه در تمام مراسمات بر سر مزار از جمله بندهای از مصوبات این تفاهمنامه است که توسط اکثریت بزرگان و ریشسفیدان روستای چشمهسنگی در جلسهایی به امضا رسیده است.
در پایان خبرنگار فارس در گفتوگو با رئیس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان اسلام آباد غرب از اقدامات این اداره در این خصوص، پرسید که وی در پاسخ اظهار داشت: سازمان برنامه خاصی برای برداشتن برخی رسوم مجالس عزا ندارد مگر اینکه اقدام از جانب خود مردم باشد.
حجتالاسلام رضایی ادامه داد: این امر مردمی است، خیلی از مشکلات در این موضوع موجود است به عنوان مثال رفت و آمدها، هفتم، چهلم، سالگرد، نهار و شام، میوه و... به شکل نامرسولی انجام میگیرد.
وی با بیان اینکه بعضی رسومات حاکم بر مراسمات فاتحه خوانی را باید عوض کنیم، تاکید کرد: این موضوعات باید در جلسات شورای فرهنگ عمومی به نتیجه برسد که بعد از مطرح شدن نتیجه بر این بود که باید مردم خود خواهان و اجرا کننده امر باشند، همت مردمی لازم است.