به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ تورم، فسادهای اقتصادی، گرانی و ... 1397خورشیدی را سالی پرماجرا کرد اما با تمام کش و قوسها و فراز و نشیبها مردم امیدوار بودند که نوروز باستانی نقطه پایانی بر همه این ماجراها شود اما اتفاق ها نشان داد که این سال سرِ باز ایستادن ندارد زیرا درست 24 ساعت به تحویل سال نو مانده بود که «سین» هشتم سفرهای مردم سرزده از راه رسید؛ سینی به نام سیل که این بار به تمام معنا ناخوانده بود.
** آغاز سیل در گلستان
ورود سامانه بارشی از غرب کشور سبب ساز شروع سیل در استان های شمالی به ویژه گلستان شد. 29 اسفند 1397خورشیدی را باید نقطه آغاز سیل در گلستان دانست که خسارت هایی به منازل مسکونی، راه ها، تاسیسات زیربنایی و مزارع و باغات در شهرهای گمیشان، آق قلا، گنبد، آزادشهر، سوادکوه، بندرترکمن و دهها روستا وارد کرد اما از جمعه دوم فروردین 1398خورشیدی بود که به مرور سر و کله ویدیوهای کوتاهی که ساکنان آققلا و نیروهای داوطلب از شرایط موجود ضبط کرده بودند، از شبکههای اجتماعی سر درآورد تا به آنچه در گلستان میگذشت، رنگی واقعیتر بدهد.
اتفاق هایی که در سیل گلستان افتاد، پای سیاست را هم به این عرصه باز کرد تا استاندار این استان نخستین فردی باشد که برکنار شود. «مناف هاشمی» که همزمان با جاری شدن سیل در گلستان به دلیل حضور در خارج از کشور، مورد انتقاد شدید رسانه ها و کاربران فضای مجازی قرار گرفته بود، به وسیله «اسحاق جهانگیری» معاون اول رییس جمهوری از سمت خود برکنار شد. با تخریب گسترده زیرساختهای گلستان و آسیبهای وارده به مردم در آغاز روزهای سال نو باعث شد، مقامات مختلف کشوری و لشگری با سفر به این استان از نزدیک در جریان مسایل و مشکلات مردم قرار بگیرند.
در خصوص سیل گلستان باید گفت میانگین بارندگی سالیانه این استان 450 میلی متر است اما طی مدت زمان کمتر از 48 ساعت در برخی ارتفاع های استان، حدود 350 میلیمتر بارش گزارش شد که با ذوب کردن برف قبلی این مناطق، باعث ایجاد حجم وسیعی از روانآبها، سرریز شدن تمام سدهای بزرگ و طغیان رودخانههای مهم شمال کشور شد و از آنجا که مسیر حرکت آن از شرق به غرب استان است، گستره بسیار وسیعی از منطقه را در برگرفت.
«اسماعیل نجار» رییس سازمان مدیریت بحران کشور در این زمان به برخی از علت های وقوع سیل در گلستان اشاره کرد و گفت: «پر شدن سدهای گلستان و وشمگیر، لایروبی نکردن مصب رودخانه ها و محدود بودن خروجی آب به طرف دریا از جمله علت های وقوع سیل در مناطق مسکونی است».
امروز با گذشت تقریباً نزدیک به 20 روز از وقوع سیل در گلستان هنوز بخشهایی از استان بهویژه در حوزه شهرستان های آققلا و گمشان در زیر آب است و با توجه به استمرار روانآبها، گویی پایانی بر این حادثه قهری وجود ندارد.
**روز غم انگیز دروازه قرآن
سیل گلستان پایان ماجرا نبود و حوالی ساعت هشت صبح پنجم فروردین 1398 خورشیدی، بارانی که از چندین روز پیش شروع شده بود، تند و شدید شد و پس از حدود یک ساعت و نیم بارش مداوم، سیل شهر شیراز را دربرگرفت؛ سیلی که تصاویر منتشر شده از آن، مردم را پای صفحه تلویزیون و دیگر رسانه ها میخکوب کرد زیرا بیش از 19 کشته بر جای گذاشت و بیش از 200 ماشین را مانند اسباب بازی با خود برد.
رسانه های مختلف شروع به تهیه گزارش، کلیپ های تصویری و ... در خصوص چگونگی مواجه با سیل کردند. در همین ارتباط خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) با تهیه فهرستی از استانها و شهرهای در معرض خطر به گوشزد کردن موارد ضروری اقدام کرد. در صفحه اینستاگرام این خبرگزاری، خبرنگاران جلوی دوربین ایستادند تا همزمان با گزارشهای هواشناسی از نقاط در معرض خطر، توصیههای لازم را به مخاطبان خود ارایه دهند. با این شیوه، مجموعهای از ویدیوهای پیشگیرانه تهیه و منتشر شد. در انتهای هر ویدیو هم تلفنهای اضطراری و مکانهای در نظر گرفته شده برای اسکان موقت اعلام شدند تا نقش این خبرگزاری تنها به ارایه اخبار و تصاویر حادثه محدود نشود.
در خصوص علت سیل در شیراز در رسانه های مختلف و در فضای مجازی دلایل زیادی ارایه شد اما باید دانست که یکی از دلیل های اعلام شده برای این سیل، طغیان رودخانه آب زنگی و ریزش آب از ارتفاعات بود. هرچند علت ریشهای سیل، لایروبی نکردن مسیر سیل و بی توجهی شهرداری به هشدارها عنوان شد و دلیل دیگر را ایجاد تأسیسات شهری و خیابان در رودخانه خشک شیراز عنوان کردند. همچنین تبدیل دره کناری دروازه قرآن به جاده ورودی شیراز نیز در گسترش بیشتر سیل و تلفات آن نقش داشته است.
**سیل تا سقف خانه ها در لرستان
از پنجم فروردین و همزمان با اعلام سازمان هواشناسی مبنی ورود سامانه بارشی متراکم در جنوب و غرب کشور، بر اثر بارندگیهای شدید در شهرهای مختلف لرستان از جمله معمولان، دورود، خرمآباد، پلدختر و ویسیان سیل ایجاد شد. این سامانه بارشی در 2 موج از پنجم تا 9 فروردین و از 11 تا 13 فروردین موجب ایجاد سیلاب و خسارت در برخی شهرستانهای این استان شد تا آنجا که عده ای از ساکنان این نواحی بر سقف خانهها گرفتار شدند.
دامنه سیل لرستان به صورتی بود که در بخش هایی از خرم آباد آب به اندازه سه متر بالا آمده بود و گزارش ها نشان می داد که بعضی از مناطق به طور کامل زیر آب رفته اند، به گونه ای که ساکنان روی بام خانه ها پناه می گرفتند. در این میان کمک های نهادهای مسوول از همان آغاز سیل شروع شد وگروه های مختلف از ارتش، سپاه پاسداران، هلال احمر و دیگر نهادها در مناطق سیل زده لرستان حاضر شدند تا به مردم کمک کنند.
**بحران سیل در خوزستان
استان خوزستان نیز به دلیل بارش باران های شدید با بحران سیل مواجه شد. به این صورت که آب در خروجی سدهای دز و کرخه افزایش یافت و روستاهای حاشیه این سدها و رودخانههای دز و کرخه با مشکل مواجه شدند. 13 روستای بخش بامدژ از توابع خوزستان به این این دلیل و در اثر آبگرفتگی تا بام خانهها به زیر آب و سیلبندها از میان رفتند و حدود 300 تَن از اهالی روستای بامدژ پس از آنکه خانههایشان زیر آب رفت، به واگنهای قطار شرکت راهآهن منتقل شدند. اگرچه از آغاز وقوع سیل در خوزستان، 110 روستا در این استان تخلیه شدند اما بالاآمدن سطح آب در رودخانه کارون حتی شهر اهواز، مرکز خوزستان را هم درگیر کرد و جاده ساحلی این شهر را به زیر آب برد.
باید توجه داشت که همچنان بحران از این استان خارج نشده زیرا سدها پر شده و کنترل سدها کاری حساس است و درصورتی که سدی شکسته شود این آب به طور کلی خوزستان را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
** سیل در دیگر استان ها
بارش باران و جاری شدن سیلابها در استان های دیگر نیز باعث ایجاد مشکلاتی شد، به گونه ای که در کرمانشاه حدود 130 روستا بر اثر سیل به مشکلاتی دچار شدند. در همدان که در روزهای گذشته شاهد بارش باران بود، برف باعث قطع برق 109 روستا شد و گزارشهایی از مشکلات سیلابهای روزهای اخیر در اراک نیز منتشر شده است.
به این ترتیب بارندگیهای شدید و سیل که از چند روز پیش از سال نو آغاز شده بود، همچنان در برخی نقاط مختلف ایران ادامه دارد.
**خسارت های به جامانده از سیل
سیل نوروز 1398خورشیدی، خسارت های زیادی به استان های مختلف کشور وارد آورد، به گونه ای که در حوزه محصولات کشاورزی باعث بروز خساراتی جدی شد. در این باره «سیدمحمد موسوی» مدیرکل دفتر مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی گفت: «سیل اخیر 700 هزار هکتار اراضی زراعی و 90 هزار هکتار اراضی باغی را مورد تهدید جدی قرار داده است».
به گفته او، این خسارت در استان گلستان 36 درصد، خوزستان 14 درصد، مازندران 13 درصد، لرستان 12 درصد و فارس هفت درصد بوده و 18 درصد باقیمانده به هشت استان کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، اصفهان، خراسان شمالی، سمنان و سیستان و بلوچستان وارد شده است.
در حوزه راهسازی نیز مجموعه خسارات برآورد شده ناشی از سیل در سطح زیرساختها بیش از یک هزار و 600 میلیارد تومان به شمار می رود که این رقم غیر از هزینه ترمیمهای اساسی و جایگزین است که باید انجام شود. همچنین بر پایه برآوردهای اولیه، سیل به 50 هزار خانه خسارت وارد کرده که حدود 35 هزار واحد دچار خسارت و 15 هزار واحد تخریب شده است.
** درس هایی که باید گرفت
اگرچه سیل نوروز 1398خورشیدی غم و غصه فراوانی به مردم وارد آورد اما صحنه هایی نیز رقم زد که تصاویر منتشر شده از آنها در رسانه ها و فضای مجازی گویایی همه چیز بود؛ تصاویری از مردم مهمان نواز شیراز که ثابت کرد بی دلیل نیست که مهمان نوازی صفت بارز آنها قلمداد شده است. در سیل شیراز ما شاهد آن بودیم که مردم این شهر پویش «هر خانواده شیرازی میزبان یک خانواده مسافر» به راه انداختند و خشکشویی ها، قالی شویی ها، تعمیرکاران تلفن همراه، تالارهای پذیرایی، تعمیرکاران خودرو و دیگر صنف ها داشته های خود را در اختیار در سیل ماندگان و زیان دیدگان از سیل گذاشتند و به صورت رایگان پذیرای مسافران نوروزی شدند و موجی از مهربانی به راه انداختند که نه تنها در کشور بلکه در سطح جهانی نیز انعکاس پیدا کرد؛ موجی که مرزهای استان فارس را درنوردید و به اهواز و دیگر شهرهای کشور رسید تا این صحنه های بی نظیر انسان دوستی در دل تاریخ محفوظ بماند.
**اینک چه باید کرد
اگرچه بلایای طبیعی در تمام دنیا گاه و بیگاه روی میدهد و نشانگر آن است که انسان در هر جایگاهی هم که باشد هنوز و تا حد بسیار در برابر طبیعت آسیبپذیر خواهد بود اما این آسیبپذیری باعث نمی شود که برای مدیریت بحران ناشی از آن هیچ کاری نکرد. از این رو با توجه به شرایط ویژه کشور، مدیریت مقابله با مخاطرات در هر استان، چشم و چراغ دیدهبانی و برنامهریزی برای رویارویی با مخاطرات و کاهش پیامدهای آن است که می تواند خسارت های ناشی از بلایای طبیعی را کاهش دهد.
با توجه به این مسوولیت مهم، وظیفه مدیریت هر استان این است که با شناسایی و رصد کردن مخاطرات احتمالی، آموزشهای لازم درباره مخاطرات را در اختیار مردم قرار دهد و آنها را در برابر این مخاطرات احتمالی آماده کند.
همچنین در زمانی که کشور در وضعیت عادی به سر می برد باید ابزارهای اطلاع رسانی لازم در اختیار مردم قرار گیرد. برای نمونه اگر استانی سیلخیز است، سازمان مدیریت مخاطرات استان باید بروشورهایی را که چگونگی آمادگی در مقابل سیل را آموزش داده باشد به افراد بدهد و اینکه در شرایط بحرانی چهر رفتاری داشته باشند و به طور مستمر به مردم در این باره آموزش دهد و اطلاعرسانی کند.