همزمان با رشد قوای جسمانی و روانی کودک، میتوان به جرأت بیان کرد که فرآیند پیر شدن آغاز شده است؛ اما بیشتر ما عادت کرده ایم، زندگی را به جای یک جریان پیوسته ـ که آنتیتز خود را در درونش میپرورد ـ امری منقطع ببینیم و مراحل کاملا مشخصی را برای آن در نظر بگیریم؛ مانند مرحله کودکی، مرحله نوجوانی، جوانی، میانسالی و مرحله کهنسالی.
کهنسالی، تغییرات، اختلالها و استرسهای مربوط به آنکهنسالی از یک سو پدیده ای زیستی است با آثار و مسائل خاص خود که به فرد شکل و ریخت خاصی میدهد.
«زندن» در کتاب خود مینویسد: بیشتر مردم تمایل دارند بپذیرند که هوش بزرگسالان، همراه با افزایش سن کاهش مییابد. معمولا مردم بر این باورند که تواناییهای ذهنی به همراه پیری تنزل پیدا میکند، ولی آنها کمتر به این فکراند که تواناییهای خلاق پیران را شناسایی کنند. متأسفانه پیشداوریهای مربوط به اثر پیری بر عملکرد ذهنی، هنوز ادامه دارد!
اما تحقیقات اخیر نشان داده است، افت تواناییهای ذهنی، در مورد اشخاصی که شیوه زندگی مناسبی برگزیدهاند و از سلامت خوبی برخوردارند، خیلی کم است یا در برخی موارد وجود ندارد. مطالعات نشان میدهد، معمولا بیماریهایی همچون اختلالات سوختوساز بدن، سفت شدن عروق، بیماری آلزایمر، علت اصلی افت و از بین رفتن تواناییهای ذهنی است، نه سن یا گذشت زمان، زیرا در مجموع تعداد زیادی از سالمندان ظاهرا هیچ افتی نشان نمی دهند.
تغییرات عمده در دوران کهنسالی
1 ـ تغییرات بیولوژیکی یا زیستی
2 ـ تغییرات روانشناختی کهنسالیالف) مهارتهای کلامی در کهنسالی ثابت میمانند در صورتی که مهارتهای غیر کلامی افت میکنند.
ب) هوش سیال
پ) در خصوص حافظه مطالعات نشان داده است، هرچند به نظر میرسد حافظه اسامی، در طول زندگی افت محسوسی را نشان میدهد، حافظه کلمات ثابت میماند و حتی میتواند کمی بهتر شود.
ت) تحقیقات صورت گرفته در مورد کهنسالان نشان داده است که پیران در مقایسه با جوانان، توانایی کمتری برای سازماندهی و تکیمل اطلاعات دارند و این مهمترین دلیل بر موفقیت کمتر آنها در حل مسائل است.
ث) در کهنسالی توجه و دقت به طور محسوسی دچار اختلال شده و پیران به طور بارزی در تجسم ذهنی فعالیت کمتری نسبت به جوانان نشان میدهند.
ج) کهنسال نسبت به یک جوان خستگی را بیشتر حس میکند و تواناییها و سرعت عکس العمل وی کم و بیش تقلیل مییابد.
3 ـ تغییرات روانی، اجتماعیالف) بازنشستگی
ب) بیوگی و مرگ عزیزان
پ) تعاون
ت) معلولیت
ث) زندگی در آسایشگاه
اختلالات شایع دوران کهنسالیاختلالهای کهنسالی به ضعفهای جسمی و روانی ناشی از بالا رفتن سن اطلاق میشود. از ویژگیهای این اختلالات، تخریب تواناییهای ذهنی، افت حافظه و ناتوانی در شناخت زمان و مکان است.
علل عمده مرگ و میر در کهنسالان عبارتند از: بیماریهای قلبی، عروقی و سکته مغزی که آنها را عارضه مغزی، عروقی نام نهاده اند که باعث تخریب بافتهای مغزی میشوند.
سرطان و بیماری آلزایمربیماری پیک، که قشر مغز به خصوص لوبهای پیشانی را آلوده و تخریب میکند.
انواع آرتریتها که ممکن است فعالیت فرد را محدود کرده و سبک زندگی شخص را تغییر دهد.
بروز افسردگی و متعاقب آن احتمال خودکشیهای دوران کهنسالی.
بیماری کره هانیتنگتون که بیماری ژنتیکی بوده و از طریق ژن غالب و معیوب از طریق والدین منتقل میشود و زمانی قابل مشاهده است که فرد به دهه چهارم عمر رسیده باشد.
بیماری پارکینسون که مشخصا در دوره کهنسالی از دهه پنجم عمر ظاهر میشود.
اما خطرناک ترین بیماری دوران کهنسالی که درصد قابل توجهی را به خود اختصاص میدهد، بیماری آلزایمر است.
دکتراصغرآقایی، استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحداصفهان(خوراسگان)
دکترسیدحمید آتش پور، عضوهیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحداصفهان(خوراسگان)
تابناک با تو