به «تدبیر» دولت برای دفع تهدید انقراض از دوزیست زیبای کردستان «امید»ی هست؟!
سمندر خالزرد کردستان گونه‌ای جاندار است که در لیست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت(IUCN) قرار دارد؛ یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های این دوزیست جنوب غرب کردستان است با این حال روشن نیست آیا می‌توان به «تدبیر» دولتِ محیط زیست برای دفع تهدید انقراض از این گونه «امید» بست یا خیر؟!
به گزارش تابناک کردستان، سمندر خال زرد کردستان با نام علمی Neurergus microspilotus رنگی سیاه و براق دارد و لکه‌های درخشان زرد رنگ هم بر روی پوست بدن این دوزیست زیبا دیده می‌شوند.
طبق اعلام محققان، این گونه جانوری حساسیت زیادی به سالم بودن آب دارد و هرگونه آلودگی آب به شدت زندگی این سمندر را با خطر مواجه می‌کند، حساسیت به سلامت آب در این گونه جانوری به حدی بالاست که طبق گفته کارشناسان از پتانسیل وضعیت بیولوژیکی این گونه می‌توان برای شناسایی آب سالم استفاده کرد.
طبق نتایج تحقیقات دکتر سولماز دشتی، استادیار گروه محیط زیست واحد اهواز دانشگاه آزاد اسلامی، سمندر خال زرد کردستان در آب زایش کرده و تولید مثل این جاندار بیشتر در عمق کمِ آب‌های زلال و شفاف نهرها و چشمه‌های مناطق کوهستانی انجام می‌شود، لاروها بعد از 5 هفته از تخم خارج می‌شوند و دگردیسی آنها 2 ماه طول می‌کشد.
پوشش گیاهی غالب زیستگاه این سمندر شامل انواعی از گونه‌های بلوط، بید، بادام، تمشک و گردو است؛ سمندر خال زرد کردستان زیر سنگ و دیوارهای صخره‌هایی که خالی از پوشش گیاهی بوده و در آب چشمه‌هایی که در نقاطی با ارتفاع بیش از یک‌هزار متر از سطح دریا قرار دارند زندگی می‌کند و مطابق اعلام محققان، درجه حرارت آبی هم که این دوزیست در آن ادامه حیات می‌دهد بین 10 تا 12 درجه سانتی‌گراد است.
این دوزیست در معرض انقراض تنها در چند نقطه محدود دنیا زندگی می‌کند و در نواحی مرزی ایران و عراق در نقاط شمال غربی استان کرمانشاه و جنوب غربی استان کردستان پراکنش دارد.
آنچه حیات سمندر خال زرد کردستان را تهدید می‌کند آلودگی آب توسط افراد بومی در زیستگاه‌های نزدیک به نقاط روستایی، ورود فضولات دامی به آب چشمه‌ها، انتقال آب برای آبیاری باغ‌ها و اراضی کشاورزی و از همه اینها بدتر آنکه، اطلاعاتی در دست است که این زیبای منحصر به فرد در مواردی در چنگال سودجویان اسیر شده و برای فروش به اروپا و آمریکا قاچاق می‌شود تا زینت بخش آکواریوم‌ها شود اما نباید فراموش کرد که از دست دادن زیستگاه همچنان بدترین تهدید برای گونه‌های جانوری و از جمله سمندر خال زرد کردستان است.
با این تفاصیل سؤال از دولت یازدهم و مشخصاً سازمان حفاظت از محیط زیست که رئیسش بارها این دولت را «دولت محیط زیست» عنوان کرده آن است که برای پیشگیری از انقراض سمندر خال زرد کردستان چه «تدبیر» مشخصی دارد؟
آیا نظارت آماری دقیق و حساس روی توزیع و فراوانی جمعیت این دوزیستان برای ارزیابی اینکه درحال کاهش هستند یا خیر انجام شده و می‌شود؟ اگر مطالعات جمعیتی درباره سمندر خال زرد کردستان انجام شده ـ که بعید به نظر می‌رسد ـ در مکان‌های مشخصی بوده یا در سطح کل منطقه احتمالی زیست این گونه جانوری و نتایج آن چیست؟
محققان بر این باورند که پیشرفت‌های اخیر در رابطه با تکنیک‌های ژنتیکی مولکولی این امکان را فراهم آورده که به حوادثی مثل اثر تکه‌تکه شدن زیستگاه بر دوزیستان و هیبریداسیون آنها پی برد، آیا دولت تاکنون از تکنیک‌های مولکولی برای پی بردن به روند کاهش یا افزایش جمعیت سمندر خال زرد کردستان استفاده کرده است یا خیر؟
و آیا دولت تحقیقاتی برای شناخت دقیق چرخه تولیدمثل و سیکل زندگی سمندر خال زرد کردستان انجام داده تا بتوان با این روش این جاندار را در شرایط آزمایشگاهی پرورش داده و با وارد کردن دوباره آنها به زیستگاه‌های طبیعی از انقراض آن جلوگیری کرد؟
اینها سؤالاتی است که انتظار می‌رود منصوبان دولت یازدهم در کردستان به آن پاسخ دهند اما از آنجا که این قلم «امید»ی به «تدبیر» دولتِ محیط زیست و اقدام متولیان امر برای دفع تهدید انقراض از «سمندر خال زرد کردستان» ندارد تنها راهی که باقی می‌ماند طلب استمداد از فعالان حوزه محیط زیست کردستان برای اطلاع‌رسانی به مردم و آگاهی بخشی به شهروندان برای کمک به ادامه حیات این گونه جانوری است.
اما یکی از دلایلی که سبب شده این شبهه به وجود آید که سازمان حفاظت از محیط زیست برای مقابله با تهدید انقراض سمند خالزرد کردستان اقدامی اصولی انجام نداده آن است که در پورتال سازمان حفاظت از محیط زیست کردستان نام محلی این جاندار «بیله کره» عنوان شده در حالی که «بیله کره» نام محلی «مارمولک خانگی» با نام علمی Cyrtopodion scabrum است و نام محلی سمندر خال زرد کردستان، ڕوەنیلێ (Rvanile) است و این موضوع به ظاهر کم‌اهمیت می‌تواند نشان‌دهنده این امر باشد که در زیستگاه این جاندار حتی یک تحقیق ابتدایی هم انجام نگرفته است!